Baş Dönmesi (Vertigo)

Latince dönmek fiilinden gelmektedir, denge sisteminde ortaya çıkan fonksiyon bozukluğu sonucu baş dönmesi olarak adlandırılır. Vertigo sırasında hastalar çevredeki eşya veya insanların etrafında döndüğünü ifade ederler. Kendi çevresinde 4-5 defa döndükten sonra duran veya lunaparkta dönme dolaba binip inen sağlıklı insanlarda ortaya çıkan baş dönmesi vertigoyu çok iyi tarif etmektedir. Kişide ortaya çıkan sağ veya sola doğru denge kaybı, sersemlik hissi, başta ağırlık olması veya yerin ayaklar altından kayması durumu vertigo değildir. Bu gibi durumlar dizziness olarak adlandırılır ve bu da denge bozukluğu içinde yer almasına rağmen vertigoya göre tedavisi farklılık gösterir.

Vertigo bir hastalık değildir; bir semptom yani bulgudur. Nasıl baş ve kol ağrısı veya ayakta uyuşukluk bir hastalık olmayıp bir hastalık sonucu ortaya çıkıyorsa vertigo da benzer şekilde bir hastalığın neden olduğu bulgudur. Bu nedenle hangi hastalığın vertigoya neden olduğu araştırılarak tanıya gidilmelidir. Vertigoya neden olan her hastalığın tedavisi farklıdır. Bu nedenle vertigonun tedavisi altta yatan hastalık tespit edildikten sonra yapılmalıdır.

Halk arasında varolan “vertigonun tedavisi yoktur” inanışı yanlıştır. Vertigo tedavisinin başarısız oluşundaki ana neden çoğu zaman tanının doğru konamamasıdır. En sık vertigo nedeni olan ve denge kristallerinin dağılması olarak adlandırılan Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo’da tanı doğru konur ve kristallerin dağıldığı yarım daire kanalı doğru olarak tespit edilirse tek manevra ile 10 dakika içinde %90’ın üzerinde tedavi sağlanmaktadır.

Diğer vertigoya neden olan hastalıklarda da, hastanın gerekli yaşam şartlarına uyması ve düzgün ilaç kullanımı ile şikayetler ya tamamen geçmekte ya da hayatı etkilemeyecek seviyeye inmektedir.

Hangi hastalıklar vertigo görülmesine yol açabilir?
Vertigo ve denge bozukluğuna neden olan hastalıklar görülme sıklığına göre aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

• Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)
• Meniere Hastalığı
• Vestibüler nörinit à denge sinirinin iltihabı
• Vestibülopati (İç kulak denge sisteminin işlev bozukluğu)
• Labirentit (iç kulağın iltihabı)
• Migren (iç kulak migreni)
• Psikolojik nedenlere bağlı vertigo
• Barotravma (yüksek basınca maruz kalınması sonrasında iç kulakta hasar oluşması)
• Akustik travma (yüksek sese maruz kalınması sonrasında iç kulakta hasar oluşması)
• Akustik nörinom (iç kulak sinirinden kaynaklanan tümör)
• Beyne giden kan damarlarında daralma
• Multipl skleroz
• Beyin tümörleri
• Boyun omurga ve kas yapısında ortaya çıkan hastalıklara bağlı gelişen denge bozuklukları ve vertigo

Sık olarak vertigo ve denge bozukluğuna neden olan hastalıkların kısaca değerlendirilmesi:

1- Benign paroksismal pozisyonel vertigo: Yatağa yatarken, yataktan kalkarken, ayakkabılarını giymek için eğildiklerinde veya raftan bir şey almak için başlarını kaldırdıklarında kısaca baş hareketleriyle ortaya çıkan vertigo ile ortaya çıkar. Çoğu hastada baş dönmesi 5-15 saniye  sürer ve az kişide 1 dakika veya üstüne çıkabilir. Halk arasında “denge kristallerinin dağılması” olarak adlandırılan bu hastalıkta iç kulaktaki denge organında doğal bulunması gereken yerden ayrılan kalsiyum-karbonat kristalleri yarım daire kanalları içine düşerek  başın hareketi sırasında yarım daire kanalları içindeki sıvı içinde hareket ederek baş dönmesine neden olurlar. Kişi oturur pozisyondan yatar pozisyona geçince  şiddetli baş dönmesi olur yine aynı şekilde yattığı yerden doğrulup oturunca da yine aynı şekilde baş dönmesi ortaya çıkmaktadır. Her iki kulakta değişik yönlere doğru uzanan 3’er adet yarım daire kanalı mevcuttur. Kristallerin düştüğü doğru kanal tespit edildikten sonra yaklaşık 10 dakika süren manevra ile kristaller yarım daire kanalı içinden ayrıldıkları alana geri yollanır. İlaç kullanmadan yapılan ilk manevra sonrası tedavide başarı oranı % 85’in üzerindedir.
2- Meniere Hastalığı: Bu hastalığı tarif eden Fransız bilim insanının adı nedeniyle bu isimle anılır. İç kulakta ses dalgalarının oluşturuduğu titreşimlerin alınıp elektriksek enerjiye çevrilip beyne iletilmesi iç kulak sıvılarının dalgalanması ile olmaktadır. Yine vücut ve baş hareketleri, iç kulaktaki denge sıvılarının hareket etmesi ile değerlendirilmekte ve sıvı dalgaları reseptör organ tarafından elekriksel dalgaya dönüştürülerek beyne iletilmektedir. Bu iç kulaktaki sıvıların basıncının artması sonucu Meniere Hastalığı gelişir.  İç kulak sıvı basıncının arttığı ataklar sırasında vertigo, işitme kaybı, kulakta çınlama ve kulakta dolgunluk ortaya çıkar. Vertigoya mide bulantısı ve kusma eşilk edebilir. Bu ataklar dakikalarca sürebildiği gibi saatler veya bir gün süreyle devam edebilmektedir. Senede bir atak görülebildiği gibi haftada bir atağın görülebildiği, kişilerin hayatını idame etmesini engelleyecek seviyelere ulaşabilmektedir. Tam olarak sebebi bilinmemekle beraber genetik geçiş, orta kulak iltihabı, kafa travması, kulak ameliyatları, iç kulaktaki anatomik bozukluklar bu hastalığa neden olabilmektedir. Tedavi tuz alımının azaltılması, kafeinli içeceklerden uzak durulması, sigara kullanılmaması ve stresten uzak durulması önerilir. Ayrıca hastalığın şiddetine ve hastalığın atak sayısına göre ilaç tedavisi uygulanmakta ve bu şekilde tedavinin sağlanamadığı durumlarda orta kulağa ilaç uygulamaları ve çeşitli ameliyatlar uygulanabilmektedir.
3- Vestibüler Nörinit: İç kulaktaki denge organı ile beyin arasında bağlantıyı sağlayan denge sinirinin iltihabı ile ortaya çıkar. Ani başlayan çok şiddetli vertigo, mide bulantısı ve kusma insanda panik oluşturu ve zaman zaman ölüm korkusunu beraberinde getirir. Baş dönmesinin çok şiddetli olduğu durumlarda günlerce yataktan kalkmak mümkün olmayabilir ve şiddetli mide bulantısı, yemek yeme ve su içmede zorlanmaya neden olabilir.  Vertigo günler içinde azalır, fakat denge bozukluğu aylarca, gerekli takip ve tedavi desteğinin sağlanmadığı durumlarda yıllarca devam edebilir. Yoğun baş dönmesinin ilk günlerinde kişi gerekirse hastaneye yatırılıp serum ile birlikte yoğun tedavi uygulanmalı ve en erken dönemde hareket etmesi sağlanmalıdır.

Kısaca:

• Vertigo hastalık değil, bir hastalığın bulgusudur.
• Vertigonun tedavisi yoktur inanışı yanlıştır.
• Vertigo altta yatan hastalığın tanısı doğru yapıldığı takdirde kontrol altına alınabilmekte ve tedavisi sağlanmaktadır.
• Vertigoya neden olan hastalığın tanısı her zaman kolay olmadığı için hastalar uzman ekip tarafından modern cihazların bulunduğu merkezlerde değerlendirilmelidir . 

Burnumuz koku alma , giren havayı nemlendirme , belli büyüklükteki yabancı partikülleri tutarak solunum yollarını koruma gibi fonksiyonel , değişik şekillerdeki görünümü  ilede fiziki yapısı olan bir organımızdır.

Dış görünümdeki şekil bozuklukları çoğu zaman nefes almanızı etkilemez  buradaki sorunlar estetik  yönden değerlendirilir.Bu kişinin kendi iç huzuru ile ilgilidir.Şayet hasta bu durumdan mutsuz ise estetik burun ameliyatı  lüks olmaktan çıkıp gereklilik halindedir. Estetik ameliyatlarda burnunuz eski halinden daha güzel olacaktır, ancak mutlu olmak için kafanızda bir burun yaratmayınız.Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgiye rinoplasti bölümünden ulaşabilirsiniz

Burnumuzdaki hava akımını iki bölümde değerlendirebiliriz ; birincisi ön bölüm resim  ikincisi geniz denilen arka bölüm.Burunla ilgili sorunlarda hastalığın hangi bölümü ilgilendirdiğini belirlemek tedavinin başarısı için çok önemlidir.Genelde hastaların çoğunluğu burundan rahat nefes alamadıklarını söylerler,şayet uykuda ağzı açık olarak uyuyorlarsa burundan aldıkları nefes yetmiyor demektir ve bu sorun ileride tedavisi daha zor ve sıkıntılı durumlara meydan vermemek için halledilmesi gereken bir problemdir. Burundan nefes alamadığını ifade eden  hastalar ağızları kapalı uyuyorlarsa tıkanıklık için ameliyata gerek yoktur.

Tıkanıklığa neden olan burun problemleri aşağıdaki başlıklarda toplayabiliriz ;

• burun kemik veya kıkırdağındaki eğrilikler,

Cerrahi olarak eğri olan kemik veya kıkırdak parçanın çıkarılması ve/veya düzeltilmesi ile düzeltilir.Ameliyat sonrası tercihe ve yaklaşıma göre 1 veya 2 gün burun tamponu kullanılır , gereğinde ve bazı durumlarda tampon bile kullanmamaktayız .Genel veya lokal anestezi ile yapılabilir.Uykuda nefes tutmasına neden olacak kadar tıkanıklık yaratıyorsa yaş sınırı olmamakla birlikte genelde önerilen ve uyguladığımız  yaş , kemik kıkırdak gelişimin tamamlandığı 17 – 18 yaş ve üzeridir.

• burun içinde konka adı verilen burun etlerindeki büyümeler,

büyümenin yerine göre kısmi veya total çıkarılması ile tedavi edilir.Nadiren tampon kullanmaktayız.Kanamalı bir müdahaledir.Genel veya lokal anestezi ile yapılabilir.Bazı durumlarda ilaç tedavisi ile küçülme beklenebilir, genede ameliyat aklınızın köşesinde kalmalıdır.Genelde 15 ve üzeri yaşlarda uyguluyoruz.

• adenoid vegetasyon denilen çocukluk çağlarında daha belirgin olmakla birlikte ileriki yaşlardada gördüğümüz geniz eti.Müdahale ağız içerisinden ve  genel anestezi ile yapılır.
• havanın geçiş yolu üzerinde bulunan normalde sağlıklı insanlarda görmediğimiz patolojik durumlar ( polipler, yabancı cisimler ,burun taşları , tümöral oluşumlar vb. )

tüm tadavi yaklaşımı cerrahidir.Duruma göre lokal veya genel anestezi seçilebilir.Ameliyat sonrası bir müddet ilaç tedavisi gerekebilir.

Burundan nefes alamama ve/veya horlama  yaşam kalitesini belirgin derecede azaltır.Hastalar farkında olmadan yüz tipinin değişmesi dişeti ve dişlerde çapraşıklık gibi ağız ve çene sorunları yorgunluk , dalgınlık , isteksizlik gibi motivasyon azlığı , kuruma yanma ,tekrarlayan ses kısıklıkları gibi boğaz şikayetleri ile karşılaşırlar. Nefes alamama hastanın nefesini tutma anlamına gelen apne nöbetlerine neden oluyorsa çok ciddi bir sorundur.Tıkayıcı uyku apne sendromu ( Uyku apne / horlama bölümüne bakabilirsiniz ) denilen bu tabloda uyku sırasında  kan oksijen düzeyinde düşmeler , nabız sayısında değişiklikler  gibi önemli fonksiyonlarda sorunlar mevcuttur.Genelde hasta sık uyanmadan , sabahları uykusuzluktan  , konsantrasyon azalmasından şikayet eder . Hasta yaşam kalitesinin azaldığının farkındadır.Bu durumda  laboratuarlardaki testler sonucu ortaya çıkan kriterlere göre tedavi yaklaşımı planlanır. Tedavide tek seçenek cerrahi metodlar değildir.Burada sağlıklı bir doktor kontrolü ileriki dönemler için size daha kaliteli bir yaşam kazandırabilir.

Tüm  bunların dışında sinüzit , başağrısı , kulak tıkanıklıkları , allerjik rinit gibi sorunları tedavi edebilmek için tıkanıklık olmasa bile burunla ilgili operasyonları uyguluyoruz.

Dip notlar

• Allerjik astım ve/veya astım bronşitin ilk haberci şikayetleri burunla ilgili olanlardır.(beyaz burun akıntısı , hapşırma ,burun kaşıntısı , tıkanıklık )
• Allerjik hastalıklarda cerrahi müdahale gerekliliği varsa tedavi öncesi uygulanmalıdır,tedavi başarısını arttırır.
• Aşırı sigara ve kilo sorunu varsa ameliyatların veya diğer tedavilerin çok yüz güldürücü olmayacağını bilmelisiniz.
• Tüm başağrısı nedenleri burun veya sinüs kaynaklı olmayabilir , ancak burun etleri ile kemik ve/veya kıkırdak temasının bile başağrısına neden olabileceği akılda tutulmalıdır.Ameliyat önerilerimizi tıkanıklık  ,ağız açık uyuma ,kemik eğrilikleri , bligisayarlı tomografi sonuçları gibi objektif kriterlere göre belirlemekteyiz, sadece ağrı bu kriterlere girmemektedir.
• Burunla ilgili sorunlarda muayene yöntemleri oldukça önemlidir.Endoskop denilen optik sistemlerle burnun ve arkasının değerlendirilmesi yanılma payını azaltacaktır.Sinüslerle ilgili müdahalede bulunulacaksa biz endoskoplarla yapılan cerrahi müdahaleleri önermekte ve kullanmaktayız.Bu yaklaşım sonuçları açısından daha yüz güldürücüdür.
• Ameliyatlarda her müdahalede olduğu gibi bir takım komplikasyonlar mevcuttur.Kanama en sık karşılaştığımız sorunlardandır.Enfeksiyon varlığı , bayanların adet zamanları veya kullanmakta olduğunuz ilaçlar (aspirin ,tansiyon ,şeker ialaçları vb.) bu riskleri arttıracağından doktorunuza hatırlatmayı unutmayınız.
• Burun damlaları ile rahatlıyorsanız burun etleri ile ilgili sorunlar var demektir.Eğer ameliyatta bunlar göz önüne alınmassa şikayetleriniz devam edebilir.

Estetik ameliyatların bir kısmı hariç anlatılan burun müdahalelerinde herhangi bir kesi yapılmaz ,tamemen burun içinden çalışılarak ameliyat sonlandırılır.

Allerjik hastalarda ameliyat sonrası düzenli ilaç tedavisi ve doktor takibi ameliyat başarısını arttırabilir.

Ameliyat sonrası şiddetli bir ağrı beklemiyoruz ancak burnunuzun birazda olsa  kapalı olmasına ve nefes alamamanıza bağlı sıkıntılar olacaktır.

Tamponlu olduğunuz sürece burnunuzun ön kısmından kan ve/veya kanla karışık sıvı gelebilir merak etmeyiniz ancak ağızdan zorlama olmaksızın her tükürme ile kan gelmesi durumunda doktorunuza haber veriniz.

Ameliyattan itibaren tamponların alınmasından 1 gün sonrasına kadar kanamayı azaltmak amacı ile soğuk gıdalar önerilir.Bu süre boyunca oturur vaziyette yatılmalı ve ıkınma hareketlerinden , şiddetli burun temizlemelerden  kaçınılmalıdır.

Tamponların çıkarılmasından  sonra ameliyat tipine göre muayeneleriniz olacaktır.Bunlarda nefes almanızı engeleyebilecek kan pıhtıları temizlenir, ileride oluşabilecek yapışıklıklara müdahale edilebilir.Ameliyat kadar sonraki bakımlarında bazen önemli olabileceğini unutmayınız.

Sigara içilmesini ameliyatın başarısı  için önermiyoruz.

Burun ameliyatları sonrası taburcu bilgileri:

1. Operasyon günü kendinizi biraz yorgun ve uykulu hissedebilirsiniz. Rahat olun, çünkü narkoz ve ağrı kesicilerin etkisinden çıkana kadar böyle hissetmeniz normaldir. Hastaların çoğu ilk 24-48 saatten sonra ağrı kesici tedaviye daha az ihtiyaç duyar.
2. Operasyon günü veya 1-2 gün sonrası taburcu olacaksanız. Eve sizi birinin götürmesi iyi olur.
3. Burun estetik ameliyatını takiben gözlerinizin etrafında morarma ve renk değişiklikleri farkedebilirsiniz. Bu beklenen bir durumdur. Bu renk değişikliği yaklaşık 2 haftada kaybolur.
4. Burun içi tamponlarına ve dıştaki alçıya dokunmayın. Bunlar, doktorunuzun uygun gördüğü sürede çıkartılacaktır.

Aktivite:

1. En az bir hafta eğilme, zorlanma ve ağır bir şey kaldırmaktan kaçının.
2. 4 hafta sonra hafif egzersizlere başlayabilir ve egzersiz dozunu yavaş yavaş arttırabilirsiniz.
3. En az 8 hafta, buruna direkt temas riski taşıyan aktivitelerden kaçının.
4. Gözlüğünüzü takmak zorunda iseniz, burun üstüne baskı yerine alına yapıştırarak kullanabilirsiniz. Estetik ameliyatlar sonrası burun 2 ay kadar baskıya maruz kalmamalıdır.
5. Başınızı 2 veya daha fazla yastıkla yükselttiğinizde daha rahat uyuduğunuzu farkedeceksiniz. Bu durum, burnunuzdaki ameliyata bağlı şişkinliği azaltır.
6. En az 3 ay, burnunuzu direkt güneş ışığına maruz kalmaktan koruyun (15 numaradan büyük güneş yağı ile veya siperli bir şapka kullanın). Cerrahi sonrası 1-2 haftada, işinizin şekline de bağlı olarak işinize geri dönebilirsiniz.
7. Tamamıyla sigarayı bırakmanızı öneririz. Yine de içmek isterseniz, ameliyattan 2 hafta sonra tekrar başlayabilirsiniz.

Temizlik:

1. Burnunuzdaki tampon ve alçılar alınana kadar bir kişi saçınızı yıkarken size yardımcı olabilir.
2. Tampon ve alçı alındıktan sonra, temizleyici bir krem kullanarak yapışkan ve yağlı maddeleri yavaşça temizleyin.
3. Tamponlar alındıktan sonra yara iyileşmesine bağlı olarak zaman zaman burun tıkanıklıkları yaşayabileceksiniz , ortalama 1 ay sonrasında tamponlarınız alındığı gibi nefes alabileceksiniz merak etmeyiniz
4. Bu süre içinde burun içinden  kanlı kabuklar gelebilir, oldukça büyük olabilirler korkmayınız.

Yara bakımı:

1. Oksijenli suya batırılmış pamuklu çubuklarla yara yerlerini yavaşça temizleyin. Krutlar sert ve kuruysa tekrarlayan hareketlerle krutları yumuşatın ve çıkarın.
2. Antibiyotikli kremlerle yara yerlerini pansuman edin. Bunu günde birkaç kez yapın.

İlaçlar:

1. Devamlı kullanmak zorunda kaldığınız ilaçları kullanabilirsiniz.
2. Gerektiğinde ağrı kesici kullanabilirsiniz, fakat ağrı kesicilere rağmen bir miktar daha ağrınız olabilir.
3. Aspirin içeren tüm ilaçlardan kaçının. Aspirin kanama riskini arttırır.
4. Burnunuzun içine sık sık tuzlu su içeren spreyler sıkınız.

Uyarılar:

1. Ameliyattan 2 hafta sonrasına kadar burnunuzu sümkürmeyin. Burun içi salgılarını temizleme ihtiyacı olursa yavaşça burnunuzu çekebilirsiniz.
2. Giderek artan ağrı, ateşinizin 37,5oC’den fazla olması veya burunda bariz bir iltihaplı akıntı görürseniz doktorunuza başvurun

Çocuklar SAĞLIKLI iken   uykuda nefes sorunu yaşamazlar. yani melek gibi uyurlar.   SADECE Hasta oldukları zaman sıkıntı yaşamaları doğaldır. AĞIZ AÇIK UYUYAN ve/veya HORLAYAN  çocuklarda MUTLAKA bir üst solunum yolu problemi vardır .  sağlıklı uyuyamayan  BU TİP ÇOCUKLAR   genelde allerji vb  tanılar  konarak  doktorlar  tarafından uzun sürelerle tedavi edilmekte ve değişmeyen uyuma şekli aile tarafından kanıksanmakta ,ANORMAL  olduğu göz ardı edilmektedir .

Bu süre içinde çene ve yüz tipi  değişmekte diş yapısı bozulabilmekte , işitme kaybı,  büyüme gelişme gerilikleri yetersiz oksijen alımına bağlı okul başarısızları vb sorunlara  neden olabilmektedir .

ASIL SORUN  çok büyük olasılıkla  GENİZ ETİ VE BADEMCİKLERDİR . AKILCI OLAN VE YAPILMASI GEREKEN çocuğun KBB UZMANI tarafından  değerlendirilmesidir .

AMELİYAT ÖNERİSİ ailenin duymak istemediği seçenek olmakla birlikte, ebeveyn  olarak AĞIZ AÇIK UYUMA VE HORLAMAYI NORMAL KABUL ETMEK  ve çocuğu yıllarca bu durumda tutmak  büyük bir hatadır.  bu tip çocuklar bilimsel araştırmalara göre  ileri yaşlarda uyku apne hastaları olacaktır .

Nefes alamadığı için oksijen eksikliği yaşayan , en iyi pozisyonu yakalamak için yatakta dönüp dolanan , diş yapısı bozulan , çene yapısı küçük kalan çocuklar yetiştirmek , bunları önleyebilecekken görmezden gelmek anne ve babanın sorumluluğudur.

İyi oksijen alamayan ve ağız açık uyuyan çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği , ağız solunumuna bağlı kubbe damak dolayısı ile burun kemiği deformiteleriileri  üzerine titrediğiniz çocukların ilerideki sorunları olacaktır .

Bademciklerin genel yapısı

Bademcik (Tonsil) ve geniz eti (Adenoid) olarak isimlendirilen dokular lenfoid hücrelerden oluşmuştur. Yeni doğanda anneden geçen immünglobulinler nedeniyle küçüktürler. 4-5 yaşlarda daha sık olmak üzere enfeksiyonlara bağlı olarak büyürler. İleri yaşlarda küçülme eğilimi gösterirler.

Geniz etinin ve/veya bademciklerin  büyük olması burundan solunuma engel oluşturur. Ayrıca kulak ve sinüslerin boşalımını bozarak değişik boyutta problemlere yol açarlar. Bu çocuklarda işitme kayıpları, horlama, ağızdan soluma, gece öksürükleri, burun akıntıları gözlenmektedir. Kronik geniz eti iltihapları veya büyümeleri ortodontik bozukluklar, yüz gelişiminde bozukluklar ve konuşma bozukluğuna yol açabilmektedir. Bademcik dokusunun sinirleri de boğaz ve kulağı uyaran sinirler ortak olduğu için gerek bademcik iltihaplarında gerekse ameliyat sonrası dönemde kulağa vuran ağrılar gözlenebilmektedir. Geniz eti ve bademcik dokuları en sık olarak 4 ile 10 yaş arasında aktif olup ergenlikle beraber boyut ve fonksiyon olarak gerilemektedirler.Ancak çok iri bademciklerin gerileme şansı yoktur.

Bademciklerin ameliyatı hangi durumlarda yapılır?

Bademcik ve geniz eti büyümeleri üst solunum yolunu daraltacak boyuta ulaştığında horlama ve apne dediğimiz uykuda nefessiz kalma gibi ciddi sorunlar başlatır. Bu durumlarda bir KBB uzmanı ile görüşülmesinde yarar vardır.Romatizmal ateş olarak bilinen hastalık A grubu beta hemolitik streptokoklara karşı oluşturulan antikorların yol açtığı bir komplikasyondur. Kalp kapakçıklarında bozukluklara yol açabilmektedir.Bademcik ameliyatları çocuklarda sıklıkla uyku apnesi nedeni ile yapılırken erişkinlerde ise en sık neden tekrarlayan bademcik iltihaplarıdır. Genel olarak bademcik ameliyatının gerekebildiği durumlar:

• Uyku apnesi sendromu ( nefesini tutma )
• Ağız açık uyuma ve/veya horlama sorununa neden olması
• İri bademcikler ( kissing tonsil)
• Febril nöbetlere neden olan bademcik iltihapları
• Sık bademcik iltihapları ( son 1 yılda 7 atak, son 2 yılda üst üste yılda 5 atak, son 3 yılda yılda 3 tonsillit atağı)
• Antimikrobiyal tedaviye dirençli kronik tonsillit
• Tedaviye dirençli ağız kokusu ve boğaz ağrısı ile ilişkili bademcik taşları
• Peritonsiller abseler
• Bademcik büyümesine bağlı yutma bozukluklarıolarak
• Hava yolu tıkanıklığına bağlı gelişen kalp komplikasyonları
• Kanser şüphesi
• Hemorajik tonsillit

Çocuk gelişimi, immün sistem gelişimi, ve ameliyat sonrası bakım gibi nedenlerden ötürü bademcik ameliyatı sıklıkla 3 yaşından sonra önerilmektedir. Ancak gerekli koşullarda bu müdahelelerin daha önce de uygulanabileceği unutulmamalıdır.

Bademcik ve geniz eti ameliyatları KBB kliniklerinde sık uygulanmaktadır. İlaç tedavisinden fayda görülmediğinde cerrahi olarak bunların çıkartılmasına baş vurulmaktadır. Bu ameliyata karar vermek için kullanılan iki kriter vardır.Kesin ve göreceli olarak ameliyatın gerekliliği belirlenir.Kesin ameliyatı gerektiren durumlar: Üst solunum yolunun bademcik ve geniz eti büyüklüğüne bağlı olarak tıkanması Bademcik etrafında abse (Peritonsiller abse) Kötü huylu tümör şüphesi Çene yapısını bozan geniz eti ve bademcik büyümeleri. Göreceli kriterlerin en başında sık tekrar eden bademcik enfeksiyonları gelmektedir. Bademcik ameliyatlarının %40’ı bu nedenle yapılmaktadır. Son bir yılda 7 defa veya son iki yılda yıl başına 5’şer defa veya son üç yılda yıl başına 3 ‘er defa yada daha sık ateşli bademcik iltihaplanması geçirilmesi Difteri (Kuş palazı) mikrobu taşıyıcıları Kalp kapak bozukluğu olan kişiler. Bademcik ve geniz eti iltihaplanmasına bağlı olarak sık orta kulak iltihabı geçirilmesi.Bu gibi durumlarda kronik bademcik iltihaplanması olarak adlandırılır. Çözümünde cerrahi tedavisi önerilir, planlanır.

Geniz eti ve bademcik ameliyatının yaş sınırı, riskleri nelerdir, ameliyat sonrası sık hasta olunur mu?

Hasta nefes alma da sıkıntı yaşıyorsa ameliyata yaş sınırı getirilmez. Kanama gibi cerrahi komplikasyonlar çok azdır. Cerrahi ve anestezi Riski 1/15000 kadardır. Ameliyatı sonrası bağışıklık sorunu görülmez. Bademcik ameliyatından sonra vücudun savunma sistemi ile ilgili bir çok bilimsel çalışma yapılmış ancak net bir sonuç elde edilmemiştir. Bademcik ameliyatından sonra daha kolay farenjit olunduğu yolunda bir inanış vardır. Bademciği alınmış yada alınmamış insanlarda farenjit görülme oranı aynı sıklıktadır. Bademciklerin alınması farenjit olma oranını artırmamaktadır.Hastaların çoğunda gelişim düzelir ve hastalık sayısı azalır.

Çocuğumun işitmesinde  sorun var….

Televizyonu yakın seyretme , bi kaç kez tekrarlatma gibi nedenlerle genelde ailelerin hissetiği işitme sorunu bazen öğretmenler tarafından da farkedilebilir . Bir çocukta işitme sorunlarının başlaması artık ameliyat için zaman kaybedildiğini gösteren en açık uyarıdır…. Hala ameliyatsız çözüm aramaya çalışmak uzun vadede kalıcı işitme kayıplarına neden olabilir ve ameliyat yapılsa bile bu tip işitme kayıplarında geriye dönüş olmamaktadır .

Çocuğumun burnundan devamlı sarı-yeşil akıntı geliyor ve tedaviye direnç gösteriyor…

İlk incelenmesi gereken bölge burun ve geniz etidir. Kan tahlili, alerji tetkikleri ve kültür alınması gerekebilir. Kültürün endoskopi altında sinüs ağızlarından alınmalıdır.

Çocuğumun gündüzleri nefesi normal ancak geceleri şiddetli horlamaları oluyor…

İlk bakılması gereken bölge genizdir. Bu bölgenin mutlaka görüntülenmesi gerekir. İdeal muayene bir KBB uzmanı tarafından endoskopi ile geniz eti varlığının ve burun içerisinin incelenmesidir.

Çocuğum iştahsız, gelişimi yavaş, boğazı sık hastalanıyor, bazen kötü bir koku geliyor.

Bu tanım tam olarak kronik bademcik enfeksiyonuna uymaktadır. Sık geçirilen enfeksiyonlarla bademcik girintilerinin arasında gıda ve bakteri artıkları birikir. Boyunda lenf bezeleri büyür ve uzun süre böyle kalır. Çok sık ilaç kullanılıyorsa, çocuğun okul başarısı ve gelişimi olumsuz yönde etkileniyorsa bademcik ameliyatı gündeme gelir.

Çocuğum çok sık hastalandığı için çeşitli testler yapıldı ve neticede ‘BETA’ denilen bir mikroorganizma olduğu söylendi ne yapabilirim ?

Beta; streptokok grubu bir bakteridir. Yaygın antibiyotik kullanımıyla böbrek, kalp sorunları ve romatizma gibi etkileri çok azalmıştır. Çocuklar ve gençlerde, en fazla kış ve ilkbaharda karşılaşılır. Kalabalık ortamlarda kolay bulaşır. Boğaz ağrısı, yüksek ateş, halsizlik, baş ağrısı, bulantı, kusma, karın ağrısı görülür. Orta kulak iltihabı, sinüzit gibi ikincil hastalıklar olmazsa 3-5 gün içinde düzelir. Bademciklerin üzerinde sarı kabuklanmalar vardır. Boyun da bezeler görülebilir. Tedavi doktor kontrolünde antibiyotik verilmesi ve gerekiyorsa bademcik ameliyatı yapılması şeklindedir.

1-     ŞİŞMANSANIZ, APNEYLE SAVAŞ ZORLAŞIR:

Alınan fazla kilolar, tüm vücutta yağlanmaya yol açtığı kadar dil kökü, yutak ve yumuşak damağın da yağlanmasına, bu durum ise solunum yolunun daha kolay tıkanmasına neden oluyor. Şişmanlık, vücudun ihtiyaç duyduğu oksijen miktarının artmasına yol açıyor, dolayısıyla zaten apne nedeniyle nefes borusundan oksijen girişi sorunu olan hastada sorun daha fazla artıyor. Bu nedenle kilo vermek en iyi tedavi yöntemlerinden biri, ancak genellikle diğer tedavi yöntemleriyle birlikte uygulanması gerekli oluyor. Çünkü kilo kaybı olmadan diğer tedavi yöntemlerinin de başarı şansı büyük oranda azalıyor.

2-     ALERJİ, PANİK ATAK, UYKU VE KAS GEVŞETİCİLER HORLATIR:

Doktor önerisi ve mutlak gereksinim olmadan alınan alerji, uyku ilaçları, bazı psikiyatrik ilaçlar ve kas gevşeticiler horlamaya yol açabilir veya zaten var olan horlama ve uyku apnesini ağırlaştırabilir. Ayrıca sigara ve alkol kullanımı da olumsuz etkilidir. Bu nedenle sözkonusu ilaçları mutlaka doktora sorarak almak gerekiyor. Alkol ve sigaradan uzak durmak da etkili önlemler.

3-     CPAP (MASKE) AYARLARINI 6 AYDA BİR YAPTIRIN:
Apne sırasında belli sürelerle nefes durduğundan oksijen geçişi sağlanamaz ve      hava yolu çöker. Bu nedenle apne hastalarının bazılarına CPAP denilen cihaz önerilir. Bu cihazın maskesi takılarak oksijenin vücuda girmesi sağlanır. Ancak hastaların otomatik olmayan CPAP cihazlarının basınç ayarlarını 6 ayda bir yaptırmaları gerekiyor. Ayrıca hastanın bıyıklı olması, maskenin ağız ve buruna tam oturmasını engellediğinden kesilmesi daha doğru.

4-     DEVAMLI HORLAYANLARDA APNE OLABİLİR:

Sürekli horlayan kişilerde muayene ve testler sonucunda apne hastalığı saptanabilir. Ancak horlama komik ve çaresiz bir hastalık değildir. Tedavisinde küçük dil, damak ve sarkan yumuşak dokuların cerrahi olarak küçültülmesinin yanısıra, implant, radyofrekans gibi seçenekler vardır. Muayene sırasında, horlayan kişilerin eşlerinden alınacak öykü de tedavi seçeneğinin belirlenmesinde önemlidir. Yüzün anatomik yapısı, örneğin çenenin geride olması, boynun kalın ve kısa olması da horlamayı artıran etkenlerdir.

5-     ORTOPEDİK YASTIK, SADECE YAN DÖNÜP HORLAMAYANDA ETKİLİ:

Ortopedik yastık kullanımı sırt üstü yatınca horlayan, yan dönünce horlamayan hastalarda önleyici olabilir. Başın yükseltilmesi ise, belden itibaren kademeli olarak yapıldığında fayda sağlayabilir. Aksi takdirde sadece boyun yükseleceğinden ve büküleceğinden boyunda ağrılar olur, horlamaya da faydası olmaz.

6-     UZUN SÜRELİ BURUN SPREYİ KULLANMAK ZARARLI!:

Burun spreyi sadece burun etinde sorun varsa kullanılabilir. Burun etini kısa sürede büzen ve burnu hemen açan spreyleri (iliadin, otrivin gibi) uzun süre kullanmak sakıncalı. Kortizon içerikli spreyler burun etlerini baskı altında tuttuğundan diğer spreylerin aksine uzun süreli kullanılabilir. Sadece burun etinde sorun olan hastalarda, ameliyat da uygun bir seçenek.

7-     SPORCULARIN KULLANDIĞI KANAT MANDALLARI ÇÖZÜM DEĞİL:

Sporcuların sportif faaliyetlerde burun kanatlarını açık tutmak için kullandıkları mandallar, nefesi açmada çoğu zaman yeterli değil. Eğer kişide sadece burun kanatlarında çökme varsa tedavide az miktarda destek olabiliyor.

8-     APNE VE HORLAMANIN GENETİK YÖNÜ VAR:

Anne ve babada horlama, apne sorunu varsa çocuğunda da olabilir. Anatomik yapıdaki kalın ve kısa boyunlu olmak, çenenin geride olması risk faktörü. Çocuklarda fiziksel ve zeka gelişimini olumsuz etkileyen apne ve horlama sorununa karşı en iyi çözüm bademcik ve geniz etinin alınması, ayrıca spor yapmak, şişmanlamamak da önlemler arasında sayılmakta.

9-     MASKE TAKMADAN YAŞAYAMAZSINIZ!:

Hastalar CPAP takmadan uyumanın çaresini istiyor. Cerrahi, maske, radyofrekans ve implant seçenekleri uygun hastalarda kullanılıyor. Bu seçenekler uygun hastalarda CPAP kullanımını ortadan kaldırıyor. Ancak bazı hastaların da doktorun önerisine uyarak ömür boyu maske takması gerekebiliyor. Hastalar sadece 1 saate kadar olan basit şekerlemelerde maskesiz dolaşabilir.

10-ASFALT DELME MAKİNESİNİN ŞİDDETİNDE HORLAYAN VAR:

Horlama hem sosyal açıdan hem de tıbbi açıdan ciddi bir sağlık sorunu. Çeşitli dereceleri var. Rahatsız etmeyen, yatak arkadaşını rahatsız eden, tüm ev halkını rahatsız eden ve komşuları rahatsız eden olmak üzere 4 derecede horlama var. Bazen horlamanın şiddeti asfalt delme makinesinin yarattığı gürültünün seviyesine ulaşabiliyor. Bu nedenle uygun ve doğru tedavi şart.