Burun kanamaları (Epistaksis)

Burun kanamaları burun içini döşeyen mukozanın her hangi bir yerinden kaynaklanan kanamalardır. Kanama; yerine bağlı olarak önden burun deliklerinden veya burun arkasından genizden gelebilir. Buna göre kanamalar önden ve arkadan burun kanamaları şeklinde sınıflandırılabilir. Kanamanın sebebine bağlı olarak burun kökenli (primer) ve sistemik sebeplere bağlı (sekonder) burun kanamaları şeklinde de sınıflandırılabilir. Sebeplerinin farklı ve buna bağlı olarak tedavi yaklaşımının da farklı olacağından dolayı burun kanamalarını, erişkin ve çocukluk döneminde görülen burun kanamaları olarak da sınıflandırabiliriz.

Burun Kanaması Olan Kişi Kime Ne Zaman Başvurmalı?
Toplumun yaklaşık %10’u en az 1 kez burun kanaması geçirmiştir. Bu kişilerin çoğu bir sağlık kuruluşuna başvurmaz ve sadece %10-15’inin bir KBB uzmanının yardımına ihtiyacı vardır. Burun kanamaları KBB acillerinin ilk sırasını oluşturmaktadır. Çoğu burun kanamaları hafif kanamalar olmasına rağmen, hayatı tehdit eder ölçüde şiddetli kanamalar da olabilir. Burun kanaması olan bir kişinin şu durumlarda mutlaka doktora başvurması gereklidir:

• Tekrarlayan burun kanamalarında
• 10 dakika boyunca, burun sıkıştırıldığı halde, kanama devam ediyorsa
• Kanama kısa süre sonra tekrarlıyorsa
• Fenalaşma, sersemlik veya bayılma hissi varsa
• Çarpıntı veya nefes almada zorluk varsa
• Kan tükürülmesi veya kusma ile ağızdan kan geliyorsa
• Burun dışında başka yerlerden kanama olması durumunda (örneğin idrar ve dışkılama ile)
• Vücutta hafif darbelerle bile morarma ve çürüklerin varlığında
• Aspirin benzeri kan sulandırıcı ilaçların kullanıldığı durumlarda
• Pıhtılaşma bozukluğu yaratabilecek karaciğer, böbrek veya hemofili gibi hastalıkların bulunduğu durumlarda,
• Yakın zamanda kemoterapi alınmış olması
  •38,5 derece ateş ve döküntü / kızarıklık gibi ek belirtiler varsa vakit kaybedilmeden bir hastaneye gidilmesi gerekir.

Burun Kanamasının Nedenleri:
Çocuk ve genç erişkinlerde daha çok ön burun kanamaları, yaşlılarda, damar sertliği ya da hipertansiyonu olan kişilerde daha çok arka burun kanamaları görülür.
Çoğu burun kanaması, burun ön bölümünde bulunan kılcal bir damarın çatlaması nedeniyle tek taraflı olur. Kanamaların çoğunluğunu bu tip kanamalar oluşturur. Sıklıkla kuru iklimlerde veya kış aylarında kuru ve sıcak oda havası nedeniyle burun içini kaplayan mukozanın kuruması sonucunda oluşan kabuklanmalar ile olur. Bu bölgedeki damarlar oldukça ince ve yüzeyde olduklarından burun sümkürülmesi, çocuklarda burun ile oynama ve hatta ufak dokunuşla dahi kanayabilir. Bu tip kanamalar genellikler tek taraflı bazen iki taraflı da olabilir. Bu tip kanamalarda kanamanın kontrolü kolaydır, kendiliğinden bile durabilir.
Arka burun kanamaları, sıklıkla orta ve ileri yaşlarda ve özellikle hipertansiyon hastalığı olanlarda veya burun ve yüz yaralanmalarında görülür. Burnun içinde arka üst bölgelerden kanama olur ve şiddeti burun ön kanamalarına göre daha fazladır ve sıklıkla geniz ve burundan aynı anda kan gelir. Kanamanın kontrolü zordur, hastaneyi yatışı ve ekstra tedbirleri gerektirir.
Bölgesel (primer) burunla ilgili sebepler:

• Kaşıntıya yol açan alerji, enfeksiyon veya kuruluk durumlarında burnun karıştırılması.
• Üst solunum yolu enfeksiyonları, nezle, grip, sinüzit gibi enfeksiyonlar
• Kuvvetli burun sümkürme sonucu yaşlı veya genç hastalarda burun damarlarının çatlaması
• Burna sıkılan kortizonlu ilaçlar, kokain kullanımı
• Burna darbe alınması, burun kırıkları, yüz ve kafatası kırıkları,
• Burundaki kıkırdak ve kemik eğriliklerinden dolayı dar alandan hava hızlı akarak burnun kuruması ve kabuklanması sonucu
• Burun, burun boşlukları ve genzin iyi ve kötü huylu tümörleri de yoğun burun kanamalarına neden olmaktadır.

Sistemik (sekonder) burun dışı sebepler:

• Yüksek tansiyon
• Pıhtılaşma sorunları, hemofili, von Willebrand gibi pıhtılaşma bozuklukları
• K vitamini eksikliği
• Aspirin ve benzeri ilaç kullanımı
• Karaciğer hastalıkları ve alkol alımı

Ön Burun Kanamasını Durdurmak İçin İlk Olarak Neler Yapılmalı?
Kanaması olan kişiyi sakinleştirmeye çalıştırılmalıdır. Heyecanlı ve panik halinde olanların tansiyonu yükselir ve kanamanın şiddeti artabilir. Baş hafifçe öne doğru eğilmeli yutularak mideye gitmesi engellenmelidir. Mideye giden kan bulantı ve kusmaya yol açabilir. Dik oturulmalı veya yatmak gerekiyorsa mutlaka baş yüksekte kalacak şekilde yatılmalıdır. Burnun yumuşak olan kısmını tamamen kavrayacak şekilde başparmak ve işaret parmaklarıyla 5 dakika kadar burun sıkıştırılmalıdır. 5 dakika bastırdıktan sonra eğer hala kanıyorsa burun içini soğuk suyla temizlemek, pıhtıları uzaklaştırmak ve tekrar iki parmakla burun kanatlarını bastırarak kanamayı durdurmak gerekir. Bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir. Bu yolla burun kanamalarının yüzde 90’ı durmaktadır. Durmayan kanamalar içinse acil olarak KBB uzmanına başvurulmalıdır.

Tedavi Seçenekleri Nedir?
Burun kanamalarının kesin çözümü sebebinin ortaya konularak ona yönelik tedavinin yapılması ile olur. Kanamanın durmadığı ön burun kanamalarında sınırlı bir tampon yapılarak veya küçük bir müdahale ile damar pıhtılaştırılarak kanama durdurulabilir. Kanama durmuşsa veya tampon alındıktan sonra çoğu kez yumuşatıcı ve yara iyileştirici krem veya merhemler önerilir. Tekrarlayan burun kanamalarında mutlaka KBB uzmanı ile başvurulmalıdır. Endoskopik muayene yöntemiyle burun içerisindeki kanama yeri belirlenebilir. Böylece kanamaya yol açan damarlar kimyasal ve elektrokoagülasyon gibi yöntemler ile yakılabilir. Kanamaya yol açan sebep kemik kıkırdak eğriliği, polip gibi sebepler ise bunlara yönelik operasyonlar uygulanır. Burun boşluklarında yerleşik bir tümörden şüphelenildiğinde biyopsi alınmalı ve patolojik inceleme sonucuna göre tedavi planlanmalıdır. Yalnız özellikle ergenlik çağındaki erkek çocuklarda görülen bir tür damar tümöründen şüphelenildiği durumlarda aşırı kanamaya yol açacağından dolayı biyopsi alınması uygun değildir. Bu tip hastalar için görüntüleme yöntemlerinden(BT, MR) yardım alınmalıdır.

Burnun arka kısmında kanaması olan, kan sulandırıcı ilaç kullanan, hipertansiyonu olan hastalar ise mutlaka hastaneye yatırılarak yakın izlemde tutulmalı ve gerekli testler yapılarak uygun ilaçlar verilmelidir. Arka burun kanamalarında burun arkasına kadar ulaşıp kanama alanına bası uygulayan özel tamponlar yerleştirilir. Bu işlem ağrılı ve hastanın burundan nefes almasına engel olmakla birlikte yapılması gerekli bir işlemdir. Bu hastalarda kanama kontrolü yapılırken kanama hipertansiyona bağlı ise, tansiyonun düşürülmesine yönelik ilaçların da aynı zamanda verilmesi gereklidir. Kan sulandırıcı kullanan hastalarda ise kan pıhtılaşma testleri yapıldıktan sonra kan  sulandırıcı ilaçları uygun branş hekimi( Nöroloji, Kardiyoloji veya Dahiliye uzmanı) ile konsülte edilerek kesilmeli veya uygun başka bir ilaç ile değiştirilmelidir. Hastalar kafalarına göre ilaçlarını kesmemelidir. Tabi bu anlatılanlara rağmen kanaması devam eden hastalar da olmaktadır. Bu çok küçük yüzdeyi oluşturan hastalarda ameliyathanede gerekli müdahaleler yapılarak kanayan damar bağlanmakta veya o damarı tıkayıcı işlemlere gereksinim duyulmaktadır.

Burun kanamasını veya kanamanın tekrarlamasını önlemek için neler yapılabilir?

• Tuzlu su içeren spreylerle burun içi nazikçe temizlenmeli
• Burun karıştırılmamalı ve sümkürülmemeli
• Ağır aktivitelerden kaçınılmalı
• Bulunulan ortam nemlendirilmeye çalışılmalı
• Sıcak su ile banyo yapılmamalı, ılık su tercih edilmeli
• Sıcak ve kuru ortamlarda bulunulmamalı, ortam ısısı ve nemini uygun koşullara getirmeli
• Aspirin ve benzeri kan sulandırıcı ilaçlar doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalı, tedavi süresi ilgili hekim tarafından belirlenmeli ve kanama-pıhtılaşma testleri düzenli kontrol edilmeli
• Hipertansiyonu olan hastalar ilaçlarını düzenli kullanmalı, takiplerine ve kontrolerine düzenli olarak gitmeli ve tuz diyetlerine uymalıdırlar.

Burun Kanamaları İle İlgili Yanlış Bilinen İnanışlar
Burun kanamasının beyinden geldiği inanışı: Burun kanamaları burun kökenlidir. Kafa içi, beyin ile burun arasında bir travma söz konusu değilse irtibat yoktur. Bu inanıştan dolayı bir çok hasta Nöroloji ve Beyin cerrahi Uzmanlarına gereksiz bir şekilde başvurmaktadır. Hele ki çoçukluk çağındaki burun kanamalarının bu branşlara başvurmasına hiç gerek yoktur.

Tansiyonu yüksek hastanın burun kanaması olmasının iyi bir durum olduğu böylece beyin kanaması olmadığı inanışı: Hipertansiyonu olan bir hastanın burun kanamasının olması damar duvarının bu yüksek basınca artık dayanamadığının ve kontrol altına alınmazsa bunun ilerde beyin kanamasına sebep olabileceğinin uyarıcısıdır aslında. Aynı zamanda burun kanaması olmadan da hipertansif hastalarda beyin kanaması izlenmesi sebebiyle hipertansiyonun kontrolü ve izlemi çok önemlidir.

Başı geriye atmanın ve buruna pamuk ve benzeri bir şeyler tıkmanın kanamayı durduracağı inanışı: Bu hareketler, sadece burun kanamasının önden değil genizden gelmesini sağlar, kanamayı durdurmaz. Kafayı ıslatmak, boyuna buz koymak pek de işe yarayacak önlemlerden değildir.

Kanama miktarının çok fazla olduğu inanışı: Hastaları çok korkutan kanamalarda bile miktarlar bir su bardağından daha azdır. Vücudumuzda toplam 5 litre dolaşan kanın varlığı hatırlandığında durum daha iyi kavranacaktır. Bunun yanı sıra hayatı tehdit eden burun kanamalarının da olabileceği akılda tutulmalıdır.